ပထက္ေတာင္ အတုလရံသီ ေရႊသာေလ်ာင္းဘုရားၾကီး သမိုင္း (၁) ~ ေက်ာ္သီဟ ( မွတ္စုမ်ား )

နေမာတႆ ဘဂ၀ေတာ အရဟေတာ သမၼာသမၺဳဒၶႆ

ပထက္ေတာင္ အတုလရံသီေရႊသာေလ်ာင္းဘုရားၾကီး
ျမိတ္ျမိဳ႕
သမုိင္းအက်ဥ္း

တနသၤာရီတိုင္း၏ျမိဳ႕ေတာ္ ျမိတ္ျမိဳ႕သုိ႕အ၀င္ မ်က္ႏွာစာတြင္ရိွေသာ ပေထာ္ေက်းရြာ၊ ပထက္ေတာင္ကမး္ေျခတြင္ တည္ေဆာင္ထားသည့္ အတုလရံသီ ေရႊသာေလ်ာင္းဘုရား ဆင္းတုေတာ္ၾကီးသည္ ညဏ္ေတာ္အားျဖင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ အၾကီးဆံုးစာရင္း၀င္ျဖစ္၍ ေခါင္းပြသံကူကြန္ကရစ္ တည္ေဆာက္ပံုနည္းစနစ္အရ တစ္ဆူတည္းသာရိွေသးေသာ ဆင္းတုေတာ္ၾကီးျဖစ္ေပးသည္။

ေလ်ာင္းေတာ္မူေလးမ်ိဳး

ေလ်ာင္းေတာ္မူ ရုပ္ပြားေတာ္မ်ား တည္ထားသည့္ ဦးေခါင္းျပဳရာ အရပ္မ်က္ႏွာကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ေလ်ာင္းေတာ္မူရုပ္ပြားေတာ္ ေလးမ်ိဳးကြဲျပားေၾကာင္း မွတ္သားရပါသည္။
“အေရွ႕ေပါင္းေလာင္းေတာင္သာေလ်ာင္းအေနာက္ေစာင္းတန္းေနရဗန္ ေျမာက္ ပရိနိဗၺာန္”

တစ္နညး္

“အေရွ႕ရွင္မင္း ေတာင္ခြင္သာေလ်ာင္း အေနာက္ေပါင္းလဲ ေျမာက္ထဲပရိနိဗၺာန္”
(က) အေရွ႕အရပ္ကုိ ဦးေခါင္းျပဳေသာ ေလ်ာင္းေတာ္မူဘုရားသည္ မဟာဂရုဏာသမာပတ္၊ နိေရာဓသမာပတ္ ၀င္စားေတာ္မူဟန္ ျဖစ္ပါသည္။
(ခ) ေတာင္အရပ္သုိ႕ ဦးေခါင္းျပဳေသာ ေလ်ာင္းေတာ္မူဘုရားသည္ နိေရာဓသမာပတ္၊ ဖလသမာပတ္ႏွင့္ ဧည့္ခံေတာ္မူဟန္ ျဖစ္ပါသည္။
(ဂ) အေနာက္အရပ္သို႕ ဦးေခါင္းျပဳေသာ ေလ်ာင္းေတာ္မူဘုရားသည္ နိဗၺာန္သို႕ အာရံုျပဳ၍ နိေရာဓသမာပတ္၀င္စားေတာ္မူဟန္ျဖစ္ပါသည္။
(ဃ) ေျမာက္အရပ္သို႕ ဦးေခါင္းျပဳေသာအေနအထားသည္ ပရိနိဗၺာန္၀င္ စံေတာ္မူဟန္ ျဖစ္ပါသည္။
ျမိတ္ျမိဳ႕၊ ပထက္ေတာင္ အတုလရံသီ ေရႊသာေလ်ာင္းဘုရားၾကီးမွာ ေတာင္အရပ္သို႕ ဦးေခါင္းျပဳ၍ ျမိတ္ျမိဳ႕ကုိ ရႈစားလ်က္ သမာပတ္၀င္စားေတာ္မူဟန္ ျဖစ္ပါသည္။

ျမန္မာႏုိင္ငံေလ်ာင္းေတာ္မူဘုရားၾကီးမ်ား

စဥ္      ဘုရားၾကီးဘြဲ႕ေတာ္၊ျမိဳ႕                                       ညဏ္ေတာ္               စတည္ခုႏွစ္
၁။       ဟသၤာတျမိဳ႕၊ နတ္ေမာ္ေလာကဥေသွ်ာင္ဘုရားၾကီး     ၁၆၈ေတာင္              ၁၂၇၁ ခုႏွစ္
၂။       ထား၀ယ္ျမိဳ႕၊ ေလာကသရဖူဘုရားၾကီး                    ၁၆၂ေတာင္              ၁၂၉၃ ခုႏွစ္
၃။       ျမိတ္ျမိဳ႕၊ အတုလရံသီေရႊသာေလ်ာင္းဘုရားၾကီး         ၁၄၄ေတာင္              ၁၃၁၇ ခုႏွစ္
၄။       ရန္ကုန္ျမိဳ႕၊ ေျခာက္ထပ္ၾကီးရုပ္ရွင္ေတာ္ျမတ္            ၁၄၄ေတာင္              ၁၃၂၈ ခုႏွစ္
၅။       ပဲခူးျမိဳ႕၊ ရွင္ပင္သာေလ်ာင္းဘုရားၾကီး                     ၁၂၀ေတာင္              ၃၅၆ ခုႏွစ္
          ျမိတ္ျမိဳ႕၊ ပထက္ေတာင္ အတုလရံသီဘုရားၾကီးႏွင့္ ရန္ကုန္ျမိဳ႕၊ ေျခာက္ထပ္ၾကီး ေရႊသာေလ်ာင္းဘုရားၾကီးမွာ ျမိတ္ဇာတိဖြား ပန္းပုဆရာၾကီး ဦးေသာင္း တစ္ဦးတည္းလက္ရာျဖစ္၍ ျမိဳတ္ျမိဳ႕၊ ဘုရားၾကီးကုိတည္ေဆာက္ျပီး (၁၁)ႏွစ္အၾကာမွ ရန္ကုန္ျမိဳ႕၊ ေျခာက္ထပ္ၾကီးဘုရားကုိ တည္ေဆာက္ခဲ့ျခင္းျဖစ္ေလသည္။
          ယခုအခါ စစ္ကုိင္းတုိင္း၊ မံုရြာျမိဳ႕တြင္ ေဗာတိတစ္ေထာင္ ေလ်ာင္းေတာ္မူဘုရားၾကီးတစ္ဆူကုိ တည္ေဆာက္ျပီးသည့္အျပင္ မြန္ျပည္နယ္၊ မုဒံုျမိဳ႕၊ ျမိဳင္ကုန္းေက်းရြာတြင္လညး္ ၀င္းစိန္ဆရာေတာ္ၾကီး ဘဒၵႏၱေကသရ ဦးေဆာင္၍ ဇိနသုခရန္ေအာင္ခ်မး္သာ ေလ်ာင္းေတာ္မူဘုရားၾကီးတစ္ဆူကုိ တည္ေဆာက္လ်က္ရိွရာ ျပီးစီးပါက အေတာင္(၄၀၀)ရိွမည္ျဖစ္ေၾကာင္း သိရပါသျဖင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ အၾကီးဆံုးဘုရားၾကီး ျဖစ္လာႏုိင္ပါသည္။

ပထက္ေတာင္ အတုလရံသီေရႊသာေလ်ာင္းဘုရားၾကီး

          ေရွးအခါက မဏိစည္သူမင္းၾကီး ေဖာင္ေတာ္ႏွင့္ ႏုိင္ငံတ၀ွမး္ တုိင္းခမး္လည့္လည္ေတာ္မူစဥ္ ေဖာင္ေတာ္ၾကီးထစ္တန္႕၍ ရပ္ေနခဲ့ေသာေနရာျဖစ္ခဲ့၍ ေဖာင္ေတာင္ထစ္ေတာင္ဟု ေခၚတြင္ေစျပီး၊ ေတာင္ေပၚတြင္ ေစတီတစ္ဆူ တည္ထားခဲ့သည္ကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ ေရွးအခါက “ေဖာင္ထစ္ေတာင္”ဟု ေခၚေ၀ၚခဲ့ရာမွ ကာလေရႊ႕ေလ်ာေသာအခါ “ပထက္ေတာင္” ဟု အမည္တြင္ခဲ့ေၾကာင္း အဆုိရိွခဲ့ပါသည္။
                ထုိမွတစ္ဖန္ ၁၉၂၃-၂၄ ခုႏွစ္တြင္ ပထက္ေတာင္ကို မုိင္းခြဲ၍ ေက်ာက္မ်ားထုတ္ယူျပီး (၇)ဖာလံုခန္႕ရိွေသာ ျမိတ္ျမိဳ႕၏ကမး္နားလမ္းကုိ ေက်ာက္တန္းဆည္၍ တည္ေဆာက္လုိက္ေသာအခါ ျမိတ္ဆိပ္ကမး္သည္ ႏုိင္ငံရပ္ျခား တုိင္းတစ္ပါးသို႕တုိင္ ဂုဏ္သတင္းေက်ာ္ၾကားခဲ့သည္အထိ လွပတင့္တယ္ေစခဲ့ျပီး၊ ပထက္ေတာင္ကမ္းေျခတြင္လညး္ သမိုင္းတစ္ေခတ္တြင္ ထင္ရွားလာမည့္ ေရႊသာေလ်ာင္းဘုရားၾကီး တည္ေဆာက္လာရန္ ကမ္းေျခလြင္ျပင္တစ္ခု ျဖစ္ေပၚလာေစခဲ့ပါသည္။
          ဘာသာတရားကုိ ရိုေသေလးစားၾကေသာ ျမိတ္ျမိဳ႕လူၾကီးမ်ား၏ ၾကိဳးပမး္မႈေၾကာင့္ ၁၃၁၇ခုႏွစ္၊ ကဆုန္လဆန္း(၃)ရက္၊ (၉-၅-၁၉၅၅) တြင္ ေျမဧရိယာ(၂၁.၃၂)ဧကရိွေသာ ျမိတ္ျမိဳ႕သုိ႕ မ်က္နွာျပဳသည့္ ပထက္ေတာင္ေတာ္တ၀ွမး္လံုးကုိ ႏုိင္ငံေတာ္အစုိးရ၏ အခြန္လြတ္သာသနာေျမအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳ ရရိွခဲ့ပါသည္။
          ဤသုိ႕ျဖင့္ ၁၃၁၇ ခုႏွစ္၊ နယုန္လဆန္း(၁၄)ရက္၊ (၄-၆-၁၉၅၅) စေနေန႕တြင္ ျမိတ္ျမိဳ႕၊ ေတာ္ေက်ာင္းဆရာေတာ္ၾကီး အဂၢမဟာပ႑ိတ ဦးပဒုမ အမွဴးျပဳေသာ ဆရာေတာ္ၾကီမ်ား၊ ပထက္ေတာင္ေက်ာင္းဆရာေတာ္ ဦးပ႑ိစၥ၊ ျမိတ္ခရုိင္၀န္ ၀ဏၰေက်ာ္ထင္ ဦးျမခင္၊ သာသနာေရး အရာရိွ ဦးဘခ်စ္ႏွင့္ ျမိတ္ျမိဳ႕လူၾကီးမ်ားက ပထက္ေတာင္ကမး္ေျခရင္ျပင္တြင္ ေလ်ာင္းေတာ္မႈဘုရားၾကီး တည္ေဆာက္ရန္ အုတ္ျမစ္ခ်ခဲ့ၾကပါသည္။ တာ၀န္ယူတည္ေဆာက္ေပးသည့္ ပန္းပုဆရာၾကီးမွာ ျမိတ္ျမိဳ႕၊ သန္းဖိုရပ္၊ ပုလဲလမး္ေန ဦးၾကြယ္+ေဒၚႏွင္းရီး တုိ႕၏သား ဦးေသာင္းျဖစ္ပါသည္။
          ပထမအက်ိဳးေဆာင္လူၾကီးမ်ားျဖစ္ၾကေသာ ဥကၠဌ-ဦးသံၾကဴး၊ အတြင္းေရးမွဴး-ဦးစံတိတ္ ဦးေဆာင္သည့္ အဖြ႕ဲ၀င္(၆၆)ဦးပါ၀င္ေသာ တည္ေဆာက္ေရးအဖြဲ႕လက္ထက္တြင္ (၄-၆-၁၉၅၅ မွ ၃၁-၁-၁၉၇၀)ထိ (၁၅) ႏွစ္အတြင္း ဦးေခါင္းေတာ္ႏွင့္ကုိယ္လံုးေတာ္ပခံုးထိ ျပီးစီးခဲ့ပါသည္။ ဒုတိယပုိင္းဥကၠဌ-ဦးပန္ယား၊ အတြင္းေရးမွဴး-ဦးေက်ာ္ေအး ဦးေဆာင္သည့္ အမႈေဆာင္ (၁၅)ဦးႏွင့္ အဖြဲ႕၀င္ အရပ္လူၾကီး (၇၀)ပါ၀င္ေသာ အက်ိဳးေဆာင္လူၾကီးမ်ားလက္ထက္တြင္ (၁-၂-၁၉၇၀ မွ ၃၁-၁-၁၉၈၂ ထိ) (၁၂)ႏွစ္အတြင္း ဥာဏ္ေတာ္ (၂၀၁ေပ၊ ၆လက္မ) ရိွ ကိုယ္လံုးေတာ္ အျဖဴထည္ ျပီးစီးခဲ့ပါသည္။
          (၁-၇-၁၉၈၂)ရက္ေန႔တြင္ နာယကၾကီး ဦးယုဆုိင္ႏွင့္ ဦးေက်ာ္စိန္ ဦးေဆာင္၍ တည္ေဆာက္ေရးအဖြဲ႕သစ္ကို တတိယအၾကိမ္ ျပန္လည္ဖြဲ႕စည္းျပီး၊ ဘ႑ာထိန္း ေဂါပကအဖြဲ႕ စညး္မ်ဥ္းတစ္ရပ္ကို ေရးဆြဲကာ ႏုိင္ငံေတာ္ၾသ၀ါဒါစရိယ ျမိတ္ျမိဳ႕၊ ေရႊေက်ာင္းဆရာေတာ္ၾကီး ဘဒၵႏၱကုသလအား ေလွ်ာက္ထားတင္ျပ၍ သဲဃာေတာ္မ်ား၊ ျမိဳ႕လူၾကီးမ်ား၏ အတည္ျပဳခ်က္ျဖင့္ (၂-၁၂-၁၉၈၂)ရက္ေန႔တြင္ ပထမဆံုးအၾကိမ္ ဘ႑ာေတာ္ထိန္းေဂါပကအဖြ႕ဲကုိ ဖြဲ႕စည္းႏုိင္ခဲ့ပါသည္။
          ပထမအၾကိမ္ ပထက္ေတာင္ေရႊသာေလ်ာင္းဘုရားၾကီး ေဂါပကအဖြဲ႕တြင္ ႏုိင္ငံေတာ္ၾသ၀ါဒါစရိယေရႊေက်ာင္းဆရာေတာ္ၾကီး ဘဒၵႏၱေကသရ ဦးေဆာင္ေသာ ၾသ၀ါဒါစရိယဆရာေတာ္ၾကီး (၉)ပါး၊ ဦးေက်ာ္စိန္၊ ဦးယုဆုိင္၊ ဦးဦးၾကည္ ဦးေဆာင္ေသာ နာယကၾကီး(၈)ဦး၊ ဥကၠဌ-ဦးခ်မး္လိႈင္ အတြင္းေရးမႈး-ဦးဘြန္ၾကည္ပါ၀င္ေသာ အမႈေဆာင္(၁၃)ဦးႏွင့္ ေဂါပကအဖြဲ႕၀င္ အရပ္လူၾကီး(၃၄)ဦး ပါ၀င္ခဲ့ၾက၍ ပထမအၾကိမ္ ေဂါပကအဖြဲ႕လက္ထက္ (၂-၁၂-၁၉၈၂ မွ ၆-၆-၁၉၈၇ ထိ) ကာလအတြင္း (၂၆၀ ေပ x ၆၀ေပ)ရိွေသာ သံတန္ေဆာင္းေတာ္ၾကီးကို တည္ေဆာက္ႏုိင္ခဲ့ၾကသည့္အျပင္ ကုိယ္လံုးေတာ္ အၾကမး္ထည္ (၂၀၁ေပ ၊ ၆လက္မ) ရိွေသာ ဘုရားၾကီး၏ေျခေတာ္ အခ်ိဳးအစား၊ မညီမွ်ျဖစ္ေနျခင္းအား ပန္ပုဆရာၾကီး ဦးဟန္တင္ ထုတ္လုပ္ေပးသည့္ ပံုစံဒီဇုိင္းျဖင့္ ဥာဏ္ေတာ္ (၂၁၆ေပ) ရိွ အခ်ိဳးအစားေျပျပစ္တင့္တယ္သည့္ ဘုရားၾကီးျဖစ္လာသည္အထိ ျပဳျပင္မြမ္းမံ တည္ေဆာက္ႏုိင္ခဲ့ပါသည္။
          ထုိ႕ေနာက္ (၇-၆-၁၉၈၇)ရက္ေန႕တြင္ သက္တမး္ကုန္ဆံုးေသာ ေဂါပကအဖြဲ႕ကို ဒုတိယအၾကိမ္ ဘ႑ာေတာ္ထိန္းေဂါပကအဖြဲ႕အျဖစ္ ထပ္မံအတည္ျပဳ ဖြဲ႕စည္းခဲ့ျပီး၊ ေရႊသာေလ်ာင္းဘုရားၾကီးကို အသားေတာ္ ေက်ာက္သားတင္ျခင္း၊ ေဆးသား ေရႊသကၤန္ေတာ္ကပ္လွဴျခင္း၊ ဥံဳဏလံုေမြရွင္ေတာ္ တပ္ဆင္ျခင္း စသည့္လုပ္ငန္းမ်ား ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကရာ၊ ၁၃၅၁ ခုႏွစ္၊ နယုန္လတြင္ အျပင္ပုိင္း အလံုးစံုျပီးစီးျခငး္သို႕ ေရာက္ခဲ့ပါသည္။ ဤသို႕ျဖင့္ မုိးဒဏ္၊ ေလဒဏ္ကုိ အကာအကြယ္ေပးမည့္ တန္ေဆာင္ေတာ္ၾကီးႏွင့္တကြ အတုလရံသီဘြဲ႕မည္ေတာ္ရိွသည့္ ေရႊသာေလ်ာင္းဘုရားၾကီး အလံုးစံုျပီးဆံုးျခင္းသို႕ ေရာက္ရိွသည့္အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ ၁၃၅၁ ခုႏွစ္၊ ၀ါဆုိလဆန္း(၇)ရက္ေန႕တြင္ ဗုဒၶဘိေသကမဂၤလာအခမး္အနား က်င္းပျပီး၊ ဘုရားၾကီး ဦးေခါငး္ေတာ္ျပဳရာ ေတာင္အရပ္တြင္ ဗုဒၶဂယာမွ ပင့္ေဆာင္လာသည့္ ေဗာဓိပင္ပ်ိဳတစ္ပင္အား စိုက္ပ်ိဳးလွဴဒါန္းခဲ့ၾကပါသည္။